Κώστας Καββαθάς

Tο Tαξίδι

TO MIKPO ΛEΩΦOPEIO σταμάτησε στην άκρη του δρόμου. O οδηγός άνοιξε τη σκονισμένη πόρτα, πάτησε στην άσφαλτο και κάθισε στον ξεχασμένο απ’ τη δεκαετία του ’50 χιλιομετρικό δείκτη. Tι έγραφε; 700 ή 700.000 χιλιόμετρα; Mπορεί να ήταν επτακόσια απ’ την προηγούμενη στάση μπορεί και 700 χιλιάδες ή κι 1 εκατομμύριο. Σημασία δεν είχαν τα χιλιόμετρα αλλά τα μέρη που είχε περάσει μ’ αυτό το παράξενο όχημα που στα καθίσματά του ξεκουράζονταν ειρηνικά οι συνταξιδιώτες. Προσπάθησε να θυμηθεί πότε ακριβώς άρχισε αυτό το Tαξίδι. Πολλές οι αφετηρίες αλλά καμιά σίγουρη.
Nα ήταν άραγε το 1950 σ’ εκείνο το πανέμορφο, σπίτι κάτω απ’ την Aκρόπολη που στην αυλή του κοιμόταν μια μαύρη Mπουγκάτι;
Nα ήταν το 1952 στην αρχή της Λεωφόρου Συγγρού; Tότε που αυτός και τρεις τέσσερις ακόμα ταξιδιώτες κολλούσαν τις μύτες τους στις βιτρίνες για να χορτάσουν τις μοτοσικλέτες της ¶ντλερ, της Nόρτον και της BMW;
Mήπως ήταν τότε που στην αντιπροσωπεία της Nτάιμλερ Mπεντς (πάλι στη Συγγρού) κάποιοι... ασυνείδητοι τοποθέτησαν μια ασημένια 300SL που θα λάβαινε μέρος στο Pάλλυ Aκρόπολις κι έστειλαν τους ονειροπαρμένους πιτσιρικάδες των συνοικιών Kουκακίου, Aκρόπολης, Πλάκας, Mετς και Nέου Kόσμου στο μεγαλύτερο «ταξίδι» της μέχρι τότε μίζερης ζωής τους; Mπορεί να άρχισε κι απ’ εκείνο το λευκό Όστεν Xιλι Σπράιτ ενός φίλου που, όταν είχε ρεπό, έβαζε τους... ονειροπαρμένους στο δεξί κάθισμα και τους πήγαινε «βόλτα» στο Φάληρο. Tι στιγμές! Tα παιδιά παραληρούσαν απ’ τη χαρά γιατί δεν ήταν λίγο να τα χτυπάει στο πρόσωπο ο αέρας με 100 χιλιόμετρα την ώρα!
Eικόνες ξεθωριασμένες από μια εποχή που οι μισοί τουλάχιστον συνταξιδιώτες του δεν είχαν καν γεννηθεί.
Tελικά, το Tαξίδι δεν πρέπει ν’ άρχισε από μια συγκεκριμένη αφετηρία. Ήταν τόσα τα ερεθίσματα την εποχή της -αληθινής- αθωότητας που, ακόμα και τώρα, 31 χρόνια μετά το ξεκίνημα της Tέλειας Διαδρομής, δεν μπορεί να τα ξεχωρίσει χωρίς ν’ ανατρέξει στις σελίδες των παλιών περιοδικών. Kάποια μέρα, όταν θα σταματήσει να οδηγεί το λεωφορείο, όταν θα ξαποστάσει, τότε θα βάλει σκέψεις κι αναμνήσεις στη σειρά και θα γράψει τον τελικό απολογισμό.
Ήταν, που λέτε νέοι αναγνώστες των 4T, μια εποχή που οι δρόμοι ήταν ακόμα άδειοι, που τ’ αυτοκίνητα ήταν άπιαστο όνειρο, που στα βουνά της πατρίδας μας γίνονταν τα πρώτα Pάλλυ, στους δρόμους της Pόδου και της Kέρκυρας οι πρώτοι αγώνες ταχύτητας, που η «μεγάλη» Πάρνηθα και η Pιτσώνα αντηχούσαν από το θόρυβο των πρώτων αγωνιστικών αυτοκινήτων. Ήταν η εποχή που το... ξυπόλητο τάγμα έπαιρνε το λεωφορείο απ’ την Kάνιγγος ή το τρένο απ’ το σταθμό Λαρίσης και πήγαινε στην Kάτω Kηφισιά ή στη Δεκέλεια κι από εκεί περπατούσε μέχρι το βουνό για να δει την ανάβαση. Ήταν η εποχή των πρώτων Pάλλυ Aκρόπολις, η εποχή που δημιούργησε τους ήρωες των αγώνων, τους ανθρώπους που σήμερα απέχουν έχοντας γράψει τη δική τους, ξεχασμένη πια, ιστορία. Ήταν η εποχή των θαυμάτων, των εξερευνήσεων, τα χρόνια που στην Eλλάδα γράφονταν η μικρή ιστορία του αυτοκινήτου, η εποχή των ανακαλύψεων. Tα γεγονότα συνέβαιναν για πρώτη φορά και η καταγραφή τους είχε τη δύναμη και τη θέρμη της πρώτης φοράς που λες «σ’ αγαπώ» ή που κάνεις έρωτα.
Θυμάται την πρώτη φορά που έτρεξε σε αγώνα. Tους χτύπους της καρδιάς στην εκκίνηση. Δέκα χιλιόμετρα ανηφορικού κι επικίνδυνου δρόμου που έπρεπε να καλυφθούν στο μικρότερο χρόνο. Θυμάται την αγωνία πριν πέσει η σημαία στους αγώνες ταχύτητας. Tις γλυκές νύχτες των ειδικών διαδρομών σε παρθένα βουνά, σε μέρη που δεν είχε φαντασθεί ότι υπάρχουν. Kάθε αγώνας και ταξίδι, κάθε ειδική και εξερεύνηση, κάθε τερματισμός και οργασμός.
Όταν, το 1970, απόκτησε το δικό του λεωφορείο και άρχισε να δουλεύει «επαγγελματικά» ήλθαν κι οι δύσκολοι καιροί. Oι δρόμοι έγιναν δύσβατοι. Kανείς δεν ήθελε ένα λεωφορείο που να δουλεύει σε διαδρομές που ελέγχονταν απ’ τα συνδικάτα των εμπόρων. O αγώνας για την επιβίωση κράτησε 18 ολόκληρα χρόνια. Mια ζωή ολόκληρη το μικρό όχημα, που στη μετώπη του ανάβει η πινακίδα «4TPOXOI» συνέχισε τα μηνιαία δρομολόγιά του βγάζοντάς τα προς το ζην από τα «εισιτήρια» των επιβατών/αναγνωστών του. Έτσι άρχισαν τα δύσκολα αλλά και δημιουργικά χρόνια. Tα ξενύχτια στα συνεργεία που ετοιμάζονταν τ’ αγωνιστικά αυτοκίνητα, τα ταξίδια στην Eλλάδα για την παρακολούθηση και τη συμμετοχή στους αγώνες, οι δοκιμές των αυτοκινήτων, τα 24ωρα στα τυπογραφεία και στα βιβλιοδετεία, η προσπάθεια να συνεχιστεί το «ταξίδι» παρ’ όλες τις δυσκολίες, τις απογοητεύσεις και τα προβλήματα που διαρκώς ξεπηδούσαν εμπρός του.
Σαν εικόνες από κινηματογραφική ταινία περνούν απ’ τα μάτια του ξεθωριασμένες μορφές δίχρονων Σάαμπ, αερόψυκτων TT, «πισωκίνητων» Pενό Γκορντίνι, διθέσιων Σπάιντερ Bάνκελ και δεκάδων άλλων αυτοκινήτων, που οδηγός, λεωφορείο και ορισμένοι επιβάτες γνώρισαν στα 21 χρόνια του κοινού τους Tαξιδιού. Aκολουθούν τα πρόσωπα των παλιών φίλων (και καλών) συναγωνιστών της εποχής της αθωότητας. Tου Γιάννη Mαύρου, του Γιώργου Mοσχού, του Σταύρου Zαλμά, του Γιώργου Pαπτόπουλου, του Nίκου Γκουντούφα, του Στέλιου Tσινιβίδη, του EIΠΩPX, του Παύλου Kανελλάκη, του Σταύρου Γεωργιάδη, του Λεωνίδα αλλά κι εκείνα των ξένων οδηγών που με την παρουσία τους κοσμούσαν το Pάλλυ Aκρόπολις. Δεκάδες οι συναγωνιστές, εκατοντάδες οι Tέλειες Διαδρομές, χιλιάδες τα χιλιόμετρα στο Tαξίδι που άρχισε το 1950 στις βιτρίνες της λεωφόρου Συγγρού, έφτασε στον ενδιάμεσο σταθμό το 1970 και συνεχίζεται χωρίς κανείς -ούτε ο οδηγός του- να γνωρίζει τον τελικό προορισμό._ K. K.

Tο ταξίδι (II)
OMΩΣ αυτά ανήκουν στο παρελθόν, σε μια εποχή που οι μισοί αναγνώστες δεν είχαν ακόμα γεννηθεί. Tι τους ενδιαφέρει λοιπόν η εποχή της (αυτοκινητιστικής) αθωότητας; Aυτοί θέλουν να ξέρουν τι γίνεται εδώ και τώρα. Mπορεί το λεωφορείο να τους μεταφέρει στο σήμερα ή μήπως, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα παλιά αυτοκίνητα, έμεινε προσκολλημένο στο παρελθόν;
E, λοιπόν ο υπογράφων οφείλει να ομολογήσει ότι, δεν ήταν λίγες οι φορές που ευχήθηκε να είχε γεννηθεί... άλλος άνθρωπος. Nα αδιαφορεί για όλα τα στραβά κι ανάποδα, να μη δίνει δεκάρα για τον τόπο που γεννήθηκε, να μην ασχολείται με τίποτα άλλο εκτός από τα αυτοκίνητα. Όμως, από το 1ο τεύχος (και από το πρώτο άρθρο που έγραψε το 1958) έδωσε το δικό του, μικρό, ασήμαντο (χαρακτηρίστε το όπως θέλετε) στίγμα. Oι 4TPOXOI, έγραφε στο πρώτο «Eν Λευκώ», θα είναι ένα περιοδικό για αυτοκίνητα και όχι μόνον. Ένα βήμα για ανθρώπους που νοιάζονται, που θυμώνουν, που επαναστατούν. Ένα μέσο έκφρασης για ανθρώπους που αγαπούν τη τεχνολογία, τη δημιουργία, τη σκληρή δουλειά, τα... ζώα, την πατρίδα τους, που στέκονται δίπλα στο περιβάλλον. Ένα περιοδικό για ανθρώπους που σκέφτονται ελεύθερα και ζουν ελεύθερα, που αγαπούν το αυτοκίνητο, που πιστεύουν στην ιδέα της αυτοκίνησης, που παρακολουθούν και λαβαίνουν μέρος στους αγώνες αλλά, που δεν παρασύρονται σε υπερβολές σε κανένα από τους πιο πάνω τομείς.
Tο αυτοκίνητο, έλεγε πάντα, δεν είναι σκοπός αλλά μέσο. Σκοπός είναι μόνο για χώρες (και ανθρώπους) που κατάφεραν να αναπτύξουν τη βιομηχανία, να σχεδιάσουν, δοκιμάσουν, δημιουργήσουν. Για την Eλλάδα ήταν πάντα ένα ακριβό εισαγόμενο προϊόν που χάρισε στους ανθρώπους το θείο δώρο της ελευθερίας στην κίνηση, έκανε «πλούσιους» μερικούς αντιπροσώπους (κανένας ψόγος) αλλά, απ’ εκεί και πέρα τίποτα. Tο αυτοκίνητο στη χώρα μας είχε -και έχει- μόνο «απαιτήσεις» (συνάλλαγμα, υποδομή, ανταλλακτικά, συνεργεία κτλ.) και το μόνο που πρόσφερε(ει) ήταν ευχαρίστηση (ή πόνο) στον ιδιοκτήτη του. Για 30 ολόκληρα χρόνια σαν «αυτοκινητιστικός συντάκτης» και για 21 χρόνια, σαν... οδηγός του εν λόγω λεωφορείου έδωσε (θέλει να ελπίζει) τη μάχη την καλή για να φτιάξουμε κι εμείς κάτι όπως έκαναν (και κάνουν) οι τελευταίοι Tούρκοι, Πολωνοί, Tσεχοσλοβάκοι, Iνδοί, Tαϋλανδοί. Eίναι λοιπόν λογικό (και αναμενόμενο) αυτή η τριαντάχρονη ιστορία να έχει (όπως και τ’ αυτοκίνητα) τα υπέρ και τα κατά της. Όταν βλέπεις ότι τίποτα απ’ αυτά που ονειρεύτηκες, πολέμησες, έδωσες τα καλύτερα χρόνια της ζωής σου, δεν πραγματοποιείται, όταν βλέπεις ότι η πατρίδα σου πηγαίνει απ’ το κακό στο χειρότερο, τι πρέπει άραγε να κάνεις; Nα δηλώσεις «εγώ γράφω μόνο γι’ αυτοκίνητα» και ν’ αρχίζεις να σφυρίζεις αδιάφορα; Aυτός είναι ο εύκολος δρόμος. «Bίδες και μπουλόνια» απ’ την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα, κανείς προβληματισμός, 0-100 και ρεπρίζ, σκαλωτά καθίσματα, μερικές δεκάδες σελίδες μεταφράσεις κι έτοιμο το περιοδικό. Oι διαφημίσεις να ’ρχονται, το χρήμα να ρέει κι ας πάνε να κουρεύονται οι Mιχαήλ και οι Mαλανδρίνοι, οι Γυπαράκηδες κι όλοι εκείνοι οι νέοι που έχουν τα ίδια όνειρα με τα παιδιά μιας άλλης εποχής. Λένε μερικοί -καλοί- φίλοι: οι 4TPOXOI είναι ένα αυτοκινητιστικό περιοδικό άρα δεν πρέπει «να δαγκώνουν το χέρι που τους ταΐζει», να γράφουν «εναντίον» του αυτοκινήτου και να ειρωνεύονται τα καταλυτικά αυτοκίνητα.
Mα, καλοί μου, ακόμα και αναγνώστης των 4T που ανέβηκε πρόσφατα στο λεωφορείο καταλαβαίνει ότι, όταν αναφερόμαστε στα... βιδομπούλονα δε θίγουμε το ίδιο τ’ αυτοκίνητο, την ιδέα της αυτοκίνησης, την τεχνολογία, τους αγώνες αλλά, ένα τρόπο σκέψης και ζωής που έχει θεοποιήσει τις βίδες. Aλλά κι αυτές (οι βίδες) θα μας συγκινούσαν αν τις φτιάχναμε στην πατρίδα μας. Oύτε (καλές) βίδες όμως δεν είμαστε σε θέση να φτιάξουμε (αν πάτε στο Πράκτικερ και πάρετε ένα κουτάκι γερμανικές θα δείτε τη διαφορά στην ποιότητα).
¶λλοι λένε ότι, τα κείμενά μας διακρίνονται για την απαισιοδοξία τους και ότι η απαισιοδοξία αυτή δεν πρέπει να εκφράζεται από τις σελίδες ενός «αυτοκινητιστικού» περιοδικού. Eίμαστε όμως άραγε οι μόνοι απαισιόδοξοι; Όλοι οι δημοσιογράφοι και σχολιαστές, από το Mάριο Πλωρίτη μέχρι το Mανώλη Aνδρόνικο και από το Γιάννη Mαρίνο μέχρι το Γιάννη Tριάντη, το Nίκο Πολίτη, το Γιώργο Pωμαίο απαισιόδοξοι είναι και δικαιολογημένα, αφού όλοι ζούμε στη χώρα της αντεστραμμένης πραγματικότητας, που καμιά σχέση δεν έχει με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και με τη μέχρι πρότινος «υποανάπτυκτη» Πορτογαλία. Γιατί πρέπει να είναι κανείς αισιόδοξος; Mήπως επειδή ο πολύχρονος αγώνας για «φθηνά και καθαρά αυτοκίνητα» δικαιώθηκε; Aυτός πρέπει να είναι ο σκοπός ενός εντύπου που πέρασε μέσα από φωτιά και σίδερο για να φθάσει εδώ που έφθασε; Nα δει την Eλλάδα να γεμίζει με Πόρσε Kαρέρα (όσο και αν ο υπογράφων τις αγαπάει ξεδιάντροπα). Mήπως πρέπει να είμαστε άραγε, ακόμα πιο αισιόδοξοι επειδή «επετράπει» η εισαγωγή «καθαρών» μεταχειρισμένων αυτοκινήτων; Tα όνειρα, οι αγώνες, οι ελπίδες ενός εντύπου (ακόμα και αυτοκινητιστικού) πρέπει να ορίζονται (και να περιορίζονται) από το σύνθημα «εμπρός για ακόμα περισσότερα καθαρά αυτοκίνητα» ή πρέπει παράλληλα να δίνει τη μάχη για τη δημιουργία έστω μιας μικρής κλίμακας βιομηχανίας αυτοκινήτου στη χώρα μας.
Kαι μη μου πείτε ότι αυτά τα πράγματα δε γίνονται στην Eλλάδα γιατί τα έκανε η μέχρι πρότινος «καθυστερημένη» Πορτογαλία. Ένα σωστό «ειδικό» περιοδικό πρέπει να πιέζει ασταμάτητα για τη βελτίωση των προϊόντων και των παρεχομένων υπηρεσιών αλλά, να έχει και το θάρρος «να δαγκώνει το χέρι που το ταΐζει» αν, το χέρι κρατάει τεχνολογικές, περιβαλλοντολογικές, πολιτικές και κοινωνικές φόλες. Aν δεν το κάνει τότε συμπαραστέκεται στα -όποια- συμφέροντα και όχι σ’ εκείνους που πρέπει να δίνει λόγο, δηλαδή στους συνεπιβάτες/αναγνώστες του. Kαι μπορεί, ένα έντυπο να κοροϊδέψει πολλούς ανθρώπους για λίγο καιρό αλλά δεν μπορεί να κοροϊδέψει όλους τους ανθρώπους για όλο τον καιρό - για να παραφράσω τη γνωστή αμερικανική ρήση.
Mετά είναι και κάτι άλλο... Για 19 ολόκληρα χρόνια οι 4T υπήρχαν, λειτουργούσαν και προχωρούσαν επειδή είχαν τη συμπαράσταση των αναγνωστών τους (με άλλα λόγια απ’ το δικό τους χέρι «έτρωγαν» αλλά, και μιας δυο αντιπροσωπειών που, όπως έγραψα και στο προηγούμενο τεύχος, πίστεψαν στην αποστολή του από την πρώτη ημέρα και ποτέ δε ζήτησαν «ανταλλάγματα»). Mόλις το 1989 το περιοδικό «ανακαλύφθηκε» από τις διαφημιστικές εταιρείες και «εδραιώθηκε» όταν, το 1990, η εφημερίδα «TO BHMA» δημοσίευσε τις κυκλοφορίες των περιοδικών και οι καλοί άνθρωποι είδαν (επιτέλους) ότι οι 4TPOXOI ήταν πρώτοι σε κυκλοφορία απ’ όλα τα περιοδικά, αυτοκινητιστικά ή μη. Oι 4T (ξανα)ανακαλύφθηκαν από τις αντιπροσωπείες το 1991 (λόγω του γνωστού νόμου για τις αποσύρσεις που ανέβασε την αγορά στα 200.000 αυτοκίνητα) και το πιθανότερο είναι να (ξανα)ξεχαστούν αν η αγορά παρουσιάσει πτώση ή αν δεν κάνει τις δημοσιογραφικές και οικονομικές «παραχωρήσεις» που πιεστικά του ζητούνται από ορισμένους. Mε λίγα λόγια, οι 4TPOXOI γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και ανδρώθηκαν βασιζόμενοι πρώτα στην εμπιστοσύνη του αναγνωστικού τους κοινού και μετά στις διαφημιστικές καταχωρήσεις. Tα έσοδα από τις διαφημίσεις μας επέτρεψαν να βελτιώσουμε την εμφάνιση, να αυξήσουμε τις σελίδες, να προσφέρουμε καλύτερες υπηρεσίες αλλά, ποτέ δεν επηρέασαν (και δεν πρόκειται να επηρεάσουν) την ύλη και τα κείμενα του περιοδικού.
Έτσι γεννηθήκαμε, έτσι μεγαλώσαμε, έτσι ταξιδέψαμε κι αν οι 4TPOXOI είναι οι τελευταίοι των Mοϊκανών, κακή μας τύχη! Θα υπάρξουν άλλοι που θα θυσιάσουν τα πάντα στο βωμό του «μάρκετινγκ» και στο κυνήγι της διαφήμισης.
Όλα καλά λοιπόν; Xίλιες φορές όχι.
Προβλήματα, μειονεκτήματα, ελλείψεις, λάθη υπάρχουν. Για λόγους πραγματικά πέρα και πάνω απ’ τη θέλησή μας στο εξώφυλλο του Δεκεμβρίου δεν υπήρχαν: ο αριθμός τεύχους, ο μήνας και η τιμή, οι πίνακες των τιμών δεν είναι πάντα ακριβείς, λείπει και καμιά συνέχεια αλλά, τι μπορεί να κάνει κανείς πέρα από το να αναθέσει κάποιες δουλειές σε κάποιους και να περιμένει να γίνουν σωστά! Για καθαρά... βιολογικούς λόγους ο οδηγός του εν λόγω λεωφορείου απώλεσε τη ζωντάνια των 20-25 ετών. Tι πιο φυσιολογικό; Tην τελευταία φορά που έτρεξε σε αγώνα οι περισσότεροι οδηγοί τον... πάτησαν! Όμως, μια άλλη «ζωντάνια» πήρε τη θέση της. Eκείνη της θέλησης, της απόφασης, να γίνουν οι 4T το βήμα των ¶λλων Eλλήνων, των πολιτών που δε δέχονται την «καφρίλα» της ζωής στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας.
Tώρα, αν καμιά φορά όλοι (και ο υπογράφων) υπερβάλουμε, δε νομίζω ότι, η δημοσιογραφική αδεία υπερβολή, καταργεί τις θετικές πλευρές του Tαξιδιού. Tελειώνοντας πρέπει να πω ότι, είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που αντικειμενικά θα εκτιμήσει τα υπέρ και τα κατά του περιοδικού και της δουλειάς μας. ¶λλοι, μετά από καιρό, ίσως βρεθούν να πουν αν οι 4TPOXOI, η ΠTHΣH, ο HXO, οι 2TPOXOI και τα άλλα ειδικά περιοδικά που «βγήκαν» και βγαίνουν από τις Tεχνικές Eκδόσεις, πρόσφεραν κάτι στον αγώνα για τη σωστή ενημέρωση των οδηγών (και όχι μόνον), την αξιοπρέπεια (ατομική και εθνική), την αλλαγή των δομών, τη σωστή μόρφωση κ.ά.
Aυτά λοιπόν σαν απάντηση για τους φίλους που έκαναν τον κόπο να γράψουν επισημαίνοντας την απουσία της ορμής της «εποχής της αθωώτητας»._ K. K.